Hvalur, hvalur

Stórfrétt!

Athyglisvert að lesa álit lesenda á BBC vefnum. Virðist talsvert mismunandi eftir uppruna höfunar. Margir kanarnir eru hlynntir nýtingu hvala en Evrópubúar síður. Allskyns frasar notaðir t.d.:

"This gets Iceland definitely off my "travel to" list."

 "Just because it does not fit into someone's cultural dietery norms, we can not dictate the ethics of eating whales. This sounds like one of those typical Euro-hypocracy subject."

"And Iceland, nice sagas you once protected for us. Don't stain your reputation now."

Bretar hafa verið ansi harðir gegn hvalveiðum og miklar yfirlýsingar frá stjórnmálamönnum hér í landi á síðustu árum. Afstaða stjórnmálamanna virðist hins vegar mjög lituð af almenningsáliti eða áliti þrýstihópa.

En þetta er kannski tvískipt, annars vegar er það hvort óhætt sé að stunda hvalveiðar m.t.t. stofnstærðar þeirra og hraða endurnýjunar, þ.e. hin vistfræðilega spurning. Hins vegar hvort hvalir séu drepnir með siðfræðilega réttlætanlegum aðferðum. Ég held að síðari punkturinn standi í ansi mörgum.  

Ég er alinn upp við að éta hvalkjöt. Man fyrst eftir að hafa borða súrsað hvalspik þegar ég var 3ja eða 4ra ára og átti heima í blokk í Ljósheimunum. Fannst það ofsalega gott. Át það síðan reglulega fram að hvalveiðibanni og var minn uppáhalds þorramatur. Hrefnukjöt át ég reglulega alla mína grunnskólagöngu í mötuneyti Laugarbakkaskóla. Hrefnukjöt í brúnni sósu með kartöflum og jarðaberjasultu. Svoleiðis var nú maturinn í þá daga.

"Íslendingar hafa engan markað fyrir hvalkjöt"

Sifræði lífrænnar ræktunar undir álagi, jafnvel banvænu

Þegar neytendur velja lífrænt vottaða vöru þá er á bak við það einhver sýn á heilbrigði, einhver siðfræði um velferð umhverfis, manna og dýra. Ímyndin er fjölskyldubú, karl oft skeggjaður og gengur um á klossum og konan kastar korni í hænurnar, bæði moldug um hendur eftir að reyta illgresi úr beðum. Þau nota ekki tilbúinn áburð á akrana eða túnin, ekki illgresiseyða eða skordýraeitur. Álag á skepnur er lítið og þær fá að ráfa um landið en eru ekki lokaðar inni í þröngu rými, þær fá að fylgja sínu eðli. Vegna þessa eru húsdýr almennt heilsuhraustari í lífrænum landbúnaði en þar sem stundaður er verksmiðjubúskapur. Afurðirnar eru síðan seldar í nágrenninu.

Það fer því kvíðahrollur um margan hugsjónamanninn þegar vinsældir lífrænt vottaðrar vöru fara vaxandi og hinir stóru byrja að hasla sér völl í lífrænni framleiðslu. Hinir stóru í þessu tilviki eru fyrirtæki eins og Wal Mart, General Mills og Kellogg, sem eru engin smáfyrirbæri.

Í BuisnessWeek er tekið dæmi um framleiðandann Stonyfield, sem lengi hefur framleitt lífrænt vottaða vöru. Nú er Stonyfield bóndabærinn horfinn en eftir stendur verksmiðja sem framleiðir lífrænt vottaðar afurðir úr mjólk annarra bænda, aðallega vel þekkta jógúrt, og er nú að mestu í eigu Danone, franska jógúrtrisans. Eftirspurnin er orðin svo mikil að nú stendur til að flytja undanrennuduft yfir hálfan hnöttinn, frá Nýja Sjálandi, til að framleiða jógúrt, lífrænt vottaða. Þetta er klemman sem þessi grein er komin í. Hvernig gengur að samræma hina hugljúfu en krefjandi framleiðsluhætti og arðsemiskröfuna á Wall Street? Mark Morford lýsir ágætlega sjokkinu þegar hann sá fyrst auglýsingu um "organic" Rice Krispies.

Vegna hinnar miklu eftirspurnar er leitað lengra eftir hráefni, til Brasilíu, Kína og Sierra Leone, þar sem illa gengur að hafa eftirlit með framleiðsluháttum. Stóru fyrirtækin setja á fót eigin framleiðslu og reyna að teygja vottunarstaðla til hins ítrasta og helst lengra. Og um leið og þau eru komin með fótinn inn fyrir þröskuldinn þá er strax orðið mun erfiðara að herða reglurnar en meiri þrýstingur á að slaka á kröfunum. Það heitir lobbyismi og er stundaður í Washington DC.

Það er ágætt að hafa þetta í huga þegar maður skoðar krukkur og fernur uppí hillu og á þær er ritað "organic". 

 

BNA ruslahaugurinn og heilsufar í UK

Las athyglisverða grein úr LA Times þar sem kemur fram að nú eru fluttar ýmsar vörur til BNA sem ekki eru lengur leyfðar á svæðum eins og ESB, Japan og jafnvel í Kína, vegna heilsuspillandi eða umhverfisspillandi efna. Tekið dæmi um krossvið sem fluttur er til BNA frá Kína sem inniheldur formaldehýð, langt yfir viðmiðunarmörkum innan ESB, Japan og Kína. Svona er nú neytendaverndin í Bandaríkjunum. Hélt það væri nú nógu slæmt samt.

Það eru ekki góðar heilsufarsfréttir héðan frá UK. Hér mun offeiti vera mest í Evrópu og það sem verra er, hér í Wales mun vera þriðja mesta offeiti í ríkjum heims, á eftir Bandaríkjunum auðvitað og Möltu. Obb, obb, obb. Þetta kemur svosem ekki á óvart en ljótt að sjá. Sáum þátt á BBC um daginn sem fjallaði um heilsufarið í dölunum hér í suðaustur hluta landsins. Flestir á "welfare" og éta skyndibitamat. Atvinnuleysi og heilsuleysi. Jafnvel heimsending á "fish and chips". Alltaf skal það vera "chips". Og blessuð börnin, hvers eiga þau að gjalda. Þetta er sorglegt því hér á maður völ á fjölbreyttum mat og hráefni í mat. Annað en á Íslandi þar sem innflutt ferskvara er orðin nokkurra mánaða þegar hún er loksins dregin upp á skerið. Við Íslendingar erum á einhverju miðjuróli í fitunni innan Evrópu. Það hlýtur að teljast viðunandi en leiðinlegt þó að eiga ekki met í þessu. Við brennum svo miklu í kuldanum, held það sé svarið, því við neytum víst æði mikils kóla og feiti. 

Ef einhver hefur beðið spenntur eftir veðurfréttum héðan þá skal hann uppfræddur um það að ekki kom dropi úr lofti í dag þrátt fyrir eindregna spá. Ég hjólaði á stuttermabol í morgun og uppúr hádegi og ekki var nú kuldanum fyrir að fara. Blessað loftslag hérna. 

Rafmagnslaust

Það stefndi allt í hefðbundið kvöld hér í gær en þá slokknaði á öllum ljósum, nema á skjá fartölvunnar. Rafmagnslaust! Ljósgeislar sáust skjótast um hús nágrannanna, vasaljósin á lofti, sígarettuglóð og kertaljós. Auðvitað kom rafmagnið fljótlega á aftur en þetta var dálítið sjarmerandi, minnti mig á sveitina þegar varð rafmangslaust reglulega og mitt helsta áhugamál var að brenna blýanta í kertaloganum. Var alltaf með sótuga blýanta í pennaveskinu. 

Það er hins vegar gott fyrir okkur nútímamenn á auðugum vesturlöndum að venjast rafmangsleysinu. Orkukreppan alltaf að skella á, bæði vegna takmarkaðrar þekkingar á að nýta orku og einnig vegna hýnandi loftslags. Hlýnun getur líka kallað á mikla orkunotkun, orku til að kæla, a.m.k. í okkar orkuháða heimi.

En við hjónakorn hjúfruðum okkur saman þrátt fyrir rafmagnið og horfðum á Phillip Seymour Hoffman leika Truman Capote í nánast samnefndri mynd, einn af mínum uppáhaldsleikurum.

En varðandi veðrið, sem mér finnst svo gaman að blogga um, þá er sól og allt blautt. Spáir haugarigningu en ómögulegt að vita hvort eða hvenær hún kemur, sífellt verið að aflýsa rigningu hér, eins og áður hefur komið fram. En ég kann þessu vel, óvissa eykur aðlögunarhæfni. Íslendingar þekkja það þjóða best. 

Holland

Ég flýg til Hollands í fyrramálið, tek síðan lest til Wageningen og verð þar á ráðstefnu um bændur og jarðvegsvernd fram á þriðjudag. Skelli fram einu erindi sjálfur, er orðinn hálf ryðgaður í þessu en ágætt að fá tækifæri til að dusta rykið af fræðunum. Það verður skrítið að vera án kvennanna minna svona lengi en vonandi verður þetta góð stefna og skemmtilegt fólk svo tíminn verði fljótur að líða. Annars hef ég aldrei komið til Hollands, ekki einu sinni millilent svo þetta er jómfrúrferð hjá mér. Svo er gaman að prófa alþjóðaflugvöllinn, sem er hér skammt vestan við Cardiff. 

Wish me luck! 

Bændur og þeirra hlutverk

Það er svolítið gaman að skrifa fyrirlestur um hlutverk íslenskra bænda í jarðvegsvernd núna akkúrat þegar mikil umræða er um hlutverk bænda í íslensku samfélagi. Það er nefnilega svo sniðugt að landbúnaður byggir á því að nota land til að búa til eitthvað nothæft eins og mat, klæði eða afþreyingu, sem síðan er hægt að nota sem gjaldmiðil til að bóndinn geti síðan keypt eitthvað fyrir sjálfan sig og sína. Mér finnst oft að þetta hafi gleymst og að það sem vanti sé í raun að gefa bændum frelsi til að finna nýjar leiðir við að afla tekna af landinu sem þeir eiga. Í dag er það að mestu bundið við kindakjöt og kúamjólk. Hver segir að það séu þær fæðutegundir sem best er að framleiða á íslensku landi? Hér í Wales eru styrkir til landbúnaðar að miklu leyti bundnir við það land sem viðkomandi bóndi á og eða nýtir. Hann skal halda því í góðu ástandi og framleiða gæði sem heimurinn síðan nýtur. Til viðbótar þessu geta bændur tekið þátt í umhverfisverkefnum, sem þýða að þeir eru að bæta umhverfið, í víðum skilningi og fá greiðslur frá samfélaginu til þess. Bændur eru nefnilega margir hverjir ágætis vinnuafl. 

Það er að mínu mati lífs nauðsyn fyrir bændur að brjótas út úr þessu með kýr og kindur, að styrkjakerfið sé bundið við þetta tvennt. Síðan verður að meta hversu mikilvægt fæðuöryggi Íslendinga er. Eða hvort það er réttlætisspurning að íslenskir bændur njóti styrkja á meðan bændur í öðrum löndum geri það líka.

Held það sé tímabært að íslenskir bændur blási til sóknar í stað þess að fara sífellt í vörn þegar umræðan fer í þennan farveg. 

Heitur dagur með loftárásum

Það var eins og veðurfræðingurinn hélt, hér var hlýtt og hvasst í dag. Hitinn fór í einhverjar 25 gráður en erfitt að hjóla. Við Birna skruppum yfir í Heath Park þar sem er skemmtileg rörrennibraut, hún hverfur í smástund og kemur svo allt í einu í ljós aftur og finnst það mjög fyndið. Reynum að breyta aðeins til endrum og eins. En varðandi loftárásirnar þá hrynja nú akorn úr öllum eikum hér í Cardiff. Ef kemur vindhviða þá heyrir maður smellina allt í kring, standi maður undir eik, sem n.b. er ekkert mjög ólíklegt hér sé maður úti á annað borð. En ég hef ekki frétt af neinum meiðslum. 

Annars kom ný tölva í hús í gær, glæsilega silfurlituð frúartölva. Ég held áfram að hökta á Imbunni, ekki nema rúmir þrír mánuðir eftir.

Reykingabann í apríl

Nú eru allar líkur á að bann við reykingum á opinberum stöðum taki gildi hér í Wales 2. apríl á næsta ári (frétt BBC). Þetta er u.þ.b. ári á eftir Skotum og sama dag munu N-Írar sennilega gera slíkt hið sama. Írar voru þó fyrstir til og komu á banni 2004. Rökin: Vernda almenning og starfsmenn fyrir heilsutjóni og hugsanlega að lækka kostnað heilbrigðiskerfisins. Englendingar verða eitthvað seinni til eða næsta sumar. 

Ég hef svosem ekki gert mikið af því að fara á pub hér ytra en þar er yfirleitt mikið um reykingar. Á því eru þó gleðilegar undantekningar þar sem á sumum þeirra eru reykingar kyrfilega aðskildar frá hinum reyklausu. Það er þetta með að mega gera hvað sem er svo lengi sem það kemur sér ekki illa fyrir aðra.

Biðtími og haust

Tölvan sem við erum með hér í Cardiff er komin á tíma. Hún er orðin rúmlega fjögurra ára og þolir illa orðið að nema eitt kerfi sé opið í einu, missi maður einbeitinguna og opni annað forrit þá tekur við biðtími. Það vill til að maður er ekki á háu tímakaupi þessa dagana. Nú er enda búið að panta nýja vél hjá Dell Inc. Í því er líka falinn stórgróði, því fartölvur hér eru um helmingi ódýrari en heima, skil reyndar ekki af hverju en svona er þetta nú. Og það er ekki hægt að rekja þennan mun til mismunandi ábyrgðar eða sérlega hagstæðs gengis hér ytra, sú tíð er liðin. 

En annars gengur lífið sinn vanagang. Haustið er milt og gott, kaldara á nóttunni en á daginn fer hitinn í 20 stig. Lítið um haustliti á gróðri ennþá, meira að segja rósir enn að blómstra. Ferðalög af okkar hálfu hafa að mestu lagst af og óvíst hversu mikið verður um slíkt fram að heimför. Við erum reyndar á höttunum eftir miðum á heimaleik hjá mínu liði á nýjum Emirates Stadium. Vaknaði allt í einu upp við vondan draum að það er ekki hægt að fara heim án þess að skella sér á leik. Svo á maður líka eftir að fara á heimaleik með Cardiff, aldrei að vita nema þeir sigli upp í Úrvalsdeildina að ári. 

Grænir háskólar og "grænar" gallabuxur

Rakst á þessa grein á Seattle Post-Intelligencer um hvernig University of Washington hefur mjakast í átt til meiri sjálfbærni. Í háskólaþorpinu er notuð jarðgerð á matarafgöngum til að útvega mold á blómabeðin, starfsfólk ekur um á "hybrid" bílum, matur í mötuneytum er framleiddur "locally" og boðið upp á lífrænt vottaðan mat, eingöngu er notuð vindorka eða orka frá vatnsorkuvirkjunum og mikið lagt upp úr endurvinnslu á sorpi. Auðvitað á að nýta háskóla meira og það hugvit sem þar er til að þróa sjálfbær samfélög, hugmyndafluginu eru engin takmörk sett og fjölmargir hausar að verki. 

Svo er Levi Strauss koma með nýja línu af gallabuxum, "eco"gallabuxur, unnar úr lífrænt vottaðri bómull, lituðum á náttúrulegan hátt og merkimiðinn er jafnvel úr endurunnu efni og soyablek notað til merkinga. Og hvað kostar svo línan? 250 dollara stykkið eða 17 þús kall. Enda er markhópurinn s.k. "upscale shoppers". Stykkið myndi kosta milli 30 og 40 þús. á Íslandi.